Het Catalaanse modernisme

Het is algemeen bekend dat je in Barcelona een heleboel modernistische gebouwen kunt bewonderen. Maar wat is het modernisme eigenlijk? In deze post ga ik eens dieper in op deze stijl en haar kenmerken, en in het bijzonder op het modernisme in Catalonië.

Het Catalaanse modernisme is een, voornamelijk architectonische stijl, die zich vooral in Barcelona ontwikkelde, tussen ongeveer 1885 en 1930. Het maakte deel uit van een bredere Europese beweging van vernieuwing in de architectuur en de kunsten. In verschillende landen kreeg deze stroming een eigen invulling en naam, bijvoorbeeld Jugenstill in Duitsland en Art Nouveau in België en Frankrijk. Naast de vernieuwing in de architectuur was er tijdens de modernistische periode in Catalonië ook een herleving van de Catalaanse literatuur, schilder- en beeldhouwkunst.

De technologische vooruitgang van de industriële revolutie en de introductie van nieuwe materialen aan het einde van de 19de eeuw speelden een belangrijke rol bij het ontwikkelen van deze moderne en internationale stijl. Het toenemende belang van de burgerij ten gevolge van de industrialisering betekende ook dat het modernisme een voornamelijk burgerlijke en stedelijke stroming was.

De modernisten geloofden in de creatieve verbeelding en gebruikten symbolen in tegenstelling tot de diegenen die de kunst beschouwden als een objectieve weergave van de realiteit. De modernistische stroming wereldwijd maar in het bijzonder in Catalonië vertegenwoordigde de vrijheid om in de diverse kunsten nieuwe vormen te creëren die eerder niet geaccepteerd werden.

De meest opvallende kenmerken van de modernistische architectonische stijl waren het gebruik van pleisterwerk en zichtbare rode baksteen, granieten beeldhouwwerken, keramiek en smeedijzer. Bij het modernisme overheersten kromme lijnen boven rechte, waren de vormen veelal asymmetrisch en werden vaak natuurlijke en plantaardige motieven gebruikt.

Tijdens de laatste jaren van de 19de eeuw werd Barcelona de voornaamste metropool van Zuid-Europa. Dit kwam zowel tot uiting in de demografische en economische ontwikkeling maar ook in de cultuur. De traditionele waarden verloren aan belang en de industrialisering lokte discussies uit over de sociale gevolgen van de veranderingen in de maatschappij. Bovendien kwam de ondergeschiktheid van Catalonië ten opzichte van Spanje opnieuw op de voorgrond. Al deze ontwikkelingen waren eerst zichtbaar in de literatuur en daarna ook in de andere kunstvormen.

Het Catalaanse modernisme loopt door tot de jaren 1930 via de volgelingen van de architecten Antoni Gaudí en Domènech i Montaner met beeldhouwers zoals Arnau, Miquel Blay, Josep Llimona, Juyol en Clarassó en met schilders waaronder Santiago Rusiñol, Ramon Casas, Labarta en Torrecassana. Een aantal van de modernistische artiesten kwamen vanaf 1897 bijeen in het café Els Quatre Gats in Barcelona, gevestigd in een modernistisch gebouw van de architect Puig i Cadafalch. Aan deze ontmoetingen namen ook kunstenaars zoals Picasso deel.

Het Catalaanse modernisme werd opgevolgd door nieuwe stijlen zoals het noucentisme en het architectonische rationalisme in de jaren 1920 en 30.

Een aantal modernistische gebouwen in Barcelona zijn door de UNESCO uitgeroepen tot werelderfgoed, bijvoorbeeld Parc Güell, Casa Milà, Casa Batlló en het Palau de la Música. Modernistische kunst kan bewonderd worden in musea zoals het Museu Nacional d’Art de Catalunya en het Museu del Modernisme Català.